کاربرد بره موم امروزه در زمینه های مختلف رواج پیدا کرده است.
بره موم از فراورده های جنبی زنبور عسل است که زنبورها آن را از ترکیب صمغ های جمع آوری شده از گیاهان،موم،گرده گل و… تهیه می کنند. بره موم در فرهنگ لغت فارسی از ترکیب دو لغت بره به معنای بچه و موم از تولیدات زنبور عسل ،ساخته شده است.
امروزه در کشورهای پیشرفته ،دیگر بره موم یک ماده مزاحم برای زنبورداران نیست ،بلکه فراورده دارویی است. بره موم عسل دارویی طبیعی است که رفته رفته در داروخانه ها جا باز نموده (قرص بره موم ) و به سبب نداشتن عوارض جانبی ، بر داروهای شیمیایی رجحان پیدا نموده است.
در عصر کنونی تحقیقات بسیار گسترده ای بر روی بره موم انجام شده ، بطوری که بعد از عسل طبیعی ، بیشترین کارهای تحقیقاتی بر روی بره موم زنبور عسل بوده است.
بررسی های انجام شده خواص بسیاری از بره موم را کشف نموده است بطوری که برآیند خواص ضدمیکروبی بره موم اصل ، طیف وسیعی از باکتریها، ویروس ها و قارچ ها را از بین می برد و تشبیه آن به بمب ضد میکروبی شاید واژه غلطی نباشد.
از دانشمندان ایرانی ابوعلی سینا با بره موم عسل اشنا بوده و در کتاب پزشکی خود قانون، از آن به عنوان موم سیاه یاد کرده است. کاربرد بره موم از نظر ابوعلی سینا و طب سنتی در درمان بیماری های عفونی و مشکلات ریوی و پوستی از این ماده استفاده می کرده است.
بره موم حاوی حدود 50 درصد صمغ یا رزین گیاهان، 30 درصد موم 10 درصد اسیدهای چرب ضروری، 5 درصد گرد گل و 5 درصد دیگر آن از ترکیبات آلی، ویتامینها و عناصر معدنی مانند: نقره، سدیم، جیوه، مس، منگنز، آهن، کلسیم، وانادیم و سیلیس هرکدام میتواند تأثیرات خاص خود را در بدن داشته باشد ، است. مقدار و نوع ترکیبات بره موم بسته به مکان، زمان جمع آوری و روش تولید آن متفاوت است.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره بره موم به مقاله ” خواص بره موم ” مراجعه فرمایید.
این ماده به نام propolis نیز شناخته میشود به دلیل اینکه ابتدا توسط مصریان باستان شناخته شد و آن را نگهبان جلوی در یا propolis مینامیدند چرا که زنبورها در هنگام شروع زمستان ابعاد سوراخ پرواز را بهواسطه این ماده چسبناک کوچک میکردند تا از ورود سرما جلوگیری نمایند.
مهمترین گیاهانی که زنبوران عسل از آنها صمغ جمعآوری میکنند انواع درختان سپیدار، غدار، غات، اکالیپتوس، شاه بلوط، تبریزی، نارون، سوزنیبرگها، فندق و بید است. البته وجود گیاهانی نظیر شبدر، یونجه و اسپرس نیز باعث تولید بیشتر آن موم توسط زنبورها میشود .
رنگ آنها اغلب قهوهای رنگ بوده ولی بین رنگهای زرد تا سیاه با انعکاس رنگی قرمز یا سبز ، قهوهای روشن تا مایل به سبز و قهوهای مایل به قرمز متغیر است ولی به دلیل داشتن درصد بالای موم گیاهی، شیره و رزین که اساس رنگ زرد در کندوها هستند به رنگ زرد بیشتر تمایل دارند.
بوی تند و مخلوطی از صمغ و موم است. بره مومها را باید در هنگام مصرف با آب دهان مخلوط کرد و کاملاً جوید به دلیل اینکه طعم آن در ابتدا شدید و با آزاد شدن عناصر فعال موجود درونش طعمی ملایم پیدا خواهد کرد. پس از جویدن آن میتوانید آن را به بیرون بیندازید یا مصرف کنید. البته رنگ، بو و احتمالاً خواص داروئی آنان مطابق منشأ و فصل سال میتواند تغییر کند.
بره موم برای انسان و پستانداران سمی نیست ، مگر آنکه به مقدار خیلی زیاد و خصوصاً بهصورت خوراکی و عملآوری نشده (خام) مصرف شود.
روش تولید به وسیله ی زنبور:
زنبور ابتدا تکه های رزین یا صمغ تراوش شده از جوانه یا تنه برخی درختان را به وسیله پاهای عقب و قطعات دهانی جدا می کند و سپس آنها را به کمک بزاق دهان نمناک و شکل حبه مانند به آن می دهد و در نهایت به وسیله ی آرواره ها و به کمک پاها حبه ها را در داخل سبد گرده در پاهای عقبی قرار داده و به کندو حمل می نماید.
کاربرد بره موم در کندو:
بره موم یا Bee glue، ماده رزینی چسبناکی است که به عنوان ماده ی ضد عفونی کننده و عاملی موثر در پیشگیری از ورود و شیوع بیماریها در کندو محسوب می شود. بره موم در محل ورود زنبوران به داخل کندو قرار دارد و به دلیل این که زنبورها پیش از ورود به کندو از روی آن عبور خواهند کرد، احتمالا می تواند نقش ضد عفونی کننده دست و پای زنبوران را در بدو ورود به کندو ایفا نماید.
همچنین پر کردن شکافها، تنگ کردن سوراخهای تهویه، تنگ کردن دریچه پرواز در زمستان، ترمیم شکستگی ها ، مومیایی اجساد حیوانات خارجی ، جلا دادن و ضد عفونی کردن جدار داخلی کندو و قابها، محکم کردن محل اتصال قابهای عسل به کندو و به یکدیگر از دیگر کاربرد بره موم هستند.
خواص بره موم در علم پزشکی:
این ماده خارق العاده خواصی شامل اثر ضد باکتریایی، ضد قارچی، ضد انگلی، آنتی اکسیدانی، ضد التهابی، ضد پوسیدگی دندان دارد، همچنین به عنوان تقویت کننده سیستم ایمنی بدن، بهبود دهنده اختلالات دهان و لثه
کاربرد بره موم در مصارف آرایشی:
کاربردهای پوستی و آرایشی امروزه متداولترین مصارف برای بره موم و عصاره های آن می باشند. اثرات آن روی ترمیم و نوسازی بافت کاملاً بررسی گردیده است.
بره موم همراه با خواص باکتری کشی و قارچ کشی خود، فوائد بسیاری در کاربردهای مختلف در مواد آرایشی فراهم می آورد. سمیت کم و سازگاری خوب آن با پوست نشان داده شده است. ولی بایستی در نظر داشت که جزئی عکسالعملهای حساسیتزا را دارا میباشد.
بره موم اصولا به عنوان یک عامل ضد بو و پاککننده پوست استفاده میشود. البته به عنوان یک نگاهدارنده و محافظت کننده هم کاربرد دارد.
بعضی از اعمال و کاربرد بره موم در مواد آرایشی در ذیل فهرست شدهاند:
عامل ضدباکتریایی
ضد بوها و ضد عرقها
عامل مشابه sebum و ضد پوست اندازی و شوره سر
شامپوها و لوسیونهای مو
عامل ضد میکروبی و ترمیمدهنده
فرآوردههای پس ازاصلاح صورت
عامل ضد تحریک و ضد باکتری
ضد جوش صورت
عامل پاک کننده
دهان شویها و خمیر دندانها
نگهدارنده
گیرنده رایکالهای آزاد
کرم ضد پیری
کاربرد بره موم در مصارف دارویی:
مصارف دارویی بره موم شامل مداوای قلب و عروق (کم خونی)، دستگاه تنفسی (بعلت بیماری های عفونی مختلف)، مراقبت دندان، پوستی (ترمیم بافت زخم ها، اگزما، التیام زخم بویژه زخمهای سوخته، ناخوشی قارچی)، بیماری های عفونی (غشاءمخاط و زخمها)، مداوای سرطان، تقویت و بهبود دستگاه دفاعی بدن، دستگاه هاضمه (زخمها و عفونتها)، حفاظت و تقویت کبد ، بی حس کننده موضعی، کاهش دهنده فشار خون و بسیاری دیگر می باشند.
استعمال خارجی عصاره های اتانول یا پمادهای فشرده (حاوی 33 % بره موم ) نتایج خوبی در استفاده دامپزشکی برای التیام جراحت و زخمها نشان داده است. جراحی پلاستیک نیز عصاره های بره موم را برای تسریع رد التیام زخم و کاهش پیشرفت بافت زخمی بکار می برد.
کاربرد بره موم در تکنولوژی مواد غذایی:
در اثر فعالیتهای آنتی اکسیدان، ضد میکروبی و ضد قارچی، بره موم را بعنوان ماده نگهدارنده به مواد بسته بندی غذائی اضافه می کنند. طولانی کردن نگهداری ماهی منجمد تا 3-2 برابر بوسیله مولفان مختلف، ذکر گردیده است. اضافه نمودن فقط 30 پی پی ام بره موم به جیره های غذایی مرغ های تخم گذار، تولید تخم مرغ، تبدیل غذا و وزن مرغ را تا 6-5 % افزایش داده است. افزایش وزن اضافی را برای جوجه کبابی، وقتی که 500 پی پی ام بره موم به جیره های غذائی آنها اضافه گردید، تا 20% گزارش شده است.
کاربرد بره موم در طب سنتی:
در اروپا و شمال آفریقا، خواص التیام زخم توسط بره موم و نیز از زمانهای باستان مصریان، یونانیها و رومیها شناخته شده بود. در اواخر فصل دوازدهم، فرآورده های داروئی حاوی بره موم برای معالجه عفونتهای دهان و گلو و همچنین پوسیدگی ( استخوان یا دندان ) شرح داده می شوند. بره موم بطو ر متداول در مواد نگهدارنده چوب یا ورنیها بکار رفته است. امروزه بره موم در آفریقا، در داروهای گیاهی، ضد آب نمودن ظروف و چوب، چسب، تهیه نخ کمان و برای طبلهای زهی استفاده می شود.
سایر موارد مصرف بره موم:
پژوهش برای مصرف بره موم ادامه دارد. کاربرد در آفت کش ها و قارچ کش ها هنوز در مرحله آزمایش می باشد. زنبورداران از بره موم آب شده همراه با موم یا در یک محلول آمنیاک استفاده می کنند، زنبورداران مهاجر برای داخل کندو ها یا تله های گرده از این مواد ذکر شده جهت جذب گروههای زنبور استفاده می کنند.
تهویه کافی و در معرض جریان هوا قرار دادن بعد از رنگ آمیزی با محلول آمونیاک هر دو ضروری هستند. مالیدن بره موم یا رنگ کردن آن ( بعد از آب کردن با موم حاصله از شان های کهنه ) از مضرات و عواقب استفاده از آمونیاک خطرناک و سمی جلوگیری می کند. روند فعلی برای بازگشت به روشهای محیطی سالمتر و روشهای تولید انرژی با شدت کمتر در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، افزایش قدرت خرید مصرف کنندگان و رشد بازارها برای تولیدات گرانتر ممکنست به رشد قابل ملاحظه ای در مصرف و کاربردهای جدید بره موم ، بویژه در مواد آرایشی و فن آوری مواد غذائی منجر شود.
قرص بره موم:
بره موم مادهای شبیه موم و از تولیدات زنبورعسل است، حالت آن خمیری شکل و چسبناک با بوی مطبوع که رنگ آن از سبز تا قهوهای تیره متغیر است. رنگ و عطر آن در مناطق مختلف متفاوت بوده و خصوصیات آن بستگی به نوع گیاهان موجود در هر منطقه دارد. بره موم، در هوای سرد، ترد و شکننده و در هوای گرم، نرم و چسبناک میشود.
بره موم به صورت حبههای کوچک ( قرص بره موم ) قابل بلعیدن تهیه می شود.
قرص بره موم شامل مقدار اندکی گرده گل و عسل طبیعی است که میتوانید آن را مثل قرص با آب بخورید .
مقدار مصرف قرص بره موم
در صورتی که این قرص را برای تقویت سیستم دفاعی بدن مصرف میکنید روزانه یک عدد قرص را بجوید و یا با آب ببلعید.
مصرف روزانه یک تا دو گرم در درازمدت موجب طول عمر و مقاومت بیشتر در برابر بیماریها خواهد شد.
در صورتی که برای درمان بیماری های گوارشی و یا قلبی مصرف میکنید :
برای کودکان نیم تا یک گرم و بزرگسالان دو تا سه گرم در روز است.( هر قرص تقریبا 1 گرم است )
مصرف این محصول بهتنهایی و یا با معده پر توصیه میشود (نیم ساعت بعد از مصرف عسل).